İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən dövlət xidmətlərinin göstərilməsində səmərəliliyin artırılması prioritet əhəmiyyət kəsb edir. Odur ki, göstərilən xidmətlərin elektronlaşdırılması və informasiya sistemləri arasında məlumat mübadiləsinin avtomatlaşdırılması istiqamətində işlər ardıcıl olaraq davam etdirilir.
Sahibkarlar elektron xidmətlərdən istifadə edərək zəruri iqtisadi və hüquqi informasiya əldə edə və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı hüquq müəyyən edən bəzi sənədləri (lisenziyalar, mənşə sertifikatı, kommersiya qurumlarına və publik hüquqi şəxslərə münasibətdə qrant müqavilələrinin (qərarlarının) qeydə alınmasına dair bildiriş və s.) almaq üçün müraciət edə bilərlər.
Nazirlik tərəfindən göstərilən elektron xidmətlərə www.economy.gov.az, www.lisenziya.gov.az və Nazirliyin strukturuna daxil olan və tabeliyindəki qurumların internet səhifələrində yaradılmış elektron xidmət bölmələri, həmçinin müvafiq xidmətin adını əks etdirən bölmə vasitəsilə müraciət etmək mümkündür.
Hazırda İqtisadiyyat Nazirliyinin fəaliyyət istiqamətləri üzrə vətəndaşlara, o cümlədən sahibkarlara 262 xidmət göstərilir ki, onların 195-i elektronlaşdırılmışdır. Göstərilən xidmətlərdə elektron xidmətlərin xüsusi çəkisi ötən illə (70.6%) müqayisədə 3.8% yüksələrək 74.4 %-ə çatmışdır.
Qrafik 1. Göstərilən xidmətlərin, o cümlədən elektron xidmətlərin sayı.
Elektron xidmətlər bölməsinə müraciət edən şəxslər müvafiq ərizə formalarını sistemdən yükləyə və tələb olunan sənədlərin skan edilmiş surətlərini daxil edə bilərlər. Bu zaman müraciət edən şəxsə təsdiq bildirişi göndərilir. Daxil olan elektron müraciətlərə qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada baxılır, tələb olunduğu halda müvafiq dövlət rüsumu və xidmət haqlarının elektron qaydada ödənişi imkanı təmin edilir.
Lisenziyalar və icazələr
İstifadəçilər “Lisenziyalar və icazələr” portalı (www.lisenziya.gov.az) vasitəsilə 23 fəaliyyət növü üzrə lisenziyaların və lisenziya əlavələrinin alınması və yenidən rəsmiləşdirilməsi üçün elektron müraciət edə bilərlər. 13 may 2020-ci il tarixindən portalın 2-ci versiyası istifadəyə verilmişdir. Lisenziya alınması üçün istifadəçi gücləndirilmiş elektron imzası vasitəsilə portalda qeydiyyatdan keçərək elektron kabinet yaradır və həmin kabinetdə müvafiq fəaliyyət növünü seçir. Portalda açılan ərizə pəncərəsində tələb edilən məlumatlar portal tərəfindən informasiya sistemlərindən götürülərək əks olunur. Tələb edilən məlumatlar informasiya sistemlərində olmadıqda seçilmiş fəaliyyət növü üzrə tələb edilən sənədlərin skan olunmuş surətləri ərizəyə əlavə edilir və istifadəçi tərəfindən gücləndirilmiş elektron imza ilə təsdiqlənir.
“Lisenziyalar və icazələr” portalı vasitəsilə istifadəçi müraciətin icra prosesini izləyir və lisenziyanın verilməsi üçün qanunla tələb olunan dövlət rüsumunu ödəyir. Lisenziya gücləndirilmiş elektron imza ilə təsdiqlənərək istifadəçinin elektron kabinetinə göndərilir.
2022-ci il ərzində “Lisenziyalar və icazələr” portalı vasitəsilə 961 elektron lisenziyanın verilməsi təmin edilmişdir. Ümumilikdə “Lisenziyalar və icazələr” portalının fəaliyyətə başladığı 1 mart 2018-ci il tarixindən 31 dekabr 2022-ci il tarixinə kimi portal vasitəsilə 3349 elektron lisenziya verilmişdir.
Video təlim platforması
Mikro, kiçik və orta biznes subyektlərinin “ömür boyu öyrənmək” imkanlarının təmin edilməsi, biznes sahəsində bilik və bacarıqlarının artırılması məqsədilə İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) tərəfindən mütəmadi olaraq təlim, seminar və digər tədbirlər təşkil edilir, məsləhət xidmətləri göstərilir. Bu dəstək ödənişsiz olaraq KOBİA-nın KOB İnkişaf Mərkəzləri (KOBİM) tərəfindən onlayn və offlayn rejimdə həyata keçirilir. KOBİM-lərin vahid onlayn platforması www.kobim.az saytı fəaliyyət göstərir.
Sahibkarların təlim-tədris imkanlarının genişləndirilməsi və biznes sahəsində qabaqcıl təcrübənin tətbiqinin sürətləndirilməsi məqsədilə innovativ yanaşma və müasir təcrübə əsasında www.kobim.az saytında video təlim platforması yaradılmışdır. Platformada biznesə başlama, yumşaq bacarıqlar (soft skills), korporativ hüquq, layihə idarəetməsi, maliyyə, satış, marketinq, turizm, ixrac prosesinin təşkili istiqamətləri üzrə təlim videoları, mövzuların təqdimatları və özünüqiymətləndirmə testləri yerləşdirilmişdir.
KOB-lar, startaplar və biznesə başlamaq istəyən şəxslər www.kobim.az saytının video təlim platforması bölməsində qeydiyyatdan keçməklə təlim videolarını izləyə bilərlər. Vaxta qənaət, internetə çıxış olan istənilən məkandan qoşulma, video təlimləri təkrar izləmək imkanı, təlim materialları, videoları izlədikdən sonra özünüqiymətləndirmə testləri vasitəsilə qazanılmış biliklərin yoxlanılması, mövzuların praktik və peşəkar təlimçilər tərəfindən izah olunması və platformadan istifadənin ödənişsiz olması video təlim platformasının başlıca üstünlükləridir.
QR kodlar vasitəsilə məlumatlandırılma
KOBİA-nın inzibati binasında və KOB evlərində dövlət dəstəyi mexanizmlərinə, o cümlədən KOBİA tərəfindən göstərilən dəstək və xidmətlərə dair QR kodlar yerləşdirilmişdir. KOB evlərinə və Agentliyə müraciət edən sahibkarlar mobil telefonları vasitəsilə QR kodları oxutdurmaqla “Startap” şəhadətnaməsi, daxili bazar araşdırması, bazarlara çıxışa dəstək, KOB dostları, KOB inkişafı mərkəzləri, qrant müsabiqəsi və s. kimi dəstək mexanizmləri və xidmətlər barədə ətraflı məlumat əldə edə bilərlər.
KOB evləri üçün “KOB növbə” mobil tətbiqi
Sahibkarlara göstərilən xidmətlərin yaxşılaşdırılması və effektivliyinin artırılması, bu sahədə operativliyin və rahatlığın təmin olunması baxımdan KOB evləri unikal modellərdəndir. 20-yə yaxın dövlət və özəl qurumlar tərəfindən 200-dən çox dövlət-biznes (G2B) və zəruri biznes-biznes (B2B) xidmətlərinin vahid məkanda göstərildiyi KOB evləri hazırda Bakı, Xaçmaz və Yevlax şəhərlərində fəaliyyət göstərir. KOB evlərində sahibkarlara vergi, əmlak, kommunal xidmətlərə qoşulma, qida təhlükəsizliyi, kənd təsərrüfatı, reklam, poçt, mənşə sertifikatının, lisenziya və icazələrin alınması üzrə dövlət xidmətləri, eləcə də özəl sektor tərəfindən bank, sığorta, lizinq, tərcümə, layihələndirmə kimi zəruri biznes xidmətləri göstərilir. KOB evləri üzrə göstərilən xidmətlərdən məmnunluq səviyyəsi 98% təşkil edir.
Bakı, Xaçmaz və Yevlax KOB evlərində göstərilən xidmətlərdən yararlanmaq istəyən sahibkarlar “KOB növbə” tətbiqi ilə növbə götürə bilərlər. “KOB növbə” tətbiqi sahibkarların KOB evlərində əlavə vaxt itkisinin qarşısını almaqla onların vaxtlarına qənaət etməsinə imkan verir.
Onlayn ticarət portalı
Mikro, kiçik və orta biznes subyektlərinin məhsul və xidmətlərinin vahid platforma vasitəsilə tanıdılması və onlayn satışının həyata keçirilməsi üçün “e-commerce” konsepsiyası əsasında “www.kobmarket.az” platforması fəaliyyət göstərir. Portal əsasən mikro və kiçik biznesin inkişafına dəstək olmaq, KOB subyektlərinin məhsul və xidmətlərinin vahid platforma üzərindən onlayn satışının həyata keçirilməsinə və geniş kütləyə tanıdılmasına dəstək məqsədilə yaradılmışdır.
Portalda onlayn mağaza açmaq üçün sadə qeydiyyat prosesi mövcuddur ki, bu da sahibkarlara qısa müddət ərzində onlayn mağaza açaraq məhsullarını yerləşdirməklə satış imkanlarını genişləndirməyə imkan verir. Sahibkar portalda hər bir onlayn mağaza üzrə satışa, mağazadakı məhsullar üzrə qalıqların idarə olunmasına, müştərilərin təhlilinə və satışa dair digər zəruri məlumatları hesabat şəklində sahibkara təqdim edəcək müxtəlif alətlər mövcuddur. Portalda istifadəçilər üçün vahid ödəniş sistemindən və çatdırılma xidmətlərindən istifadə imkanı da yaradılmışdır.
www.kobmarket.az sahibkarların onlayn satış imkanlarını genişləndirməklə yanaşı, ölkədə onlayn ticarətin inkişafına, KOB-ların və istehlakçıların rəqəmsallaşdırılması prosesinin sürətləndirilməsinə, eləcə də nağdsız ödənişlərin artırılmasına və “kölgə iqtisadiyyatı”nın azaldılmasına dəstək göstərilməsini hədəfləyir.
Sözügedən portalda sahibkar və müştəri məmnuniyyəti əsas prinsip kimi nəzərə alınaraq müasir elektron həllərin tətbiqi istiqamətində yeniliklərin əlavə edilməsi, platforma üzərindən satışın əhatə dairəsinin genişləndirilməsi ilə bağlı işlər aparılır.
Daşınmaz əmlak
Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı ilə bağlı göstərilən xidmətlərdə operativliyə, şəffaflığa, vətəndaş məmnunluğuna xüsusi önəm verilir. Bu məqsədlə e-emlak.gov.az internet portalı yaradılmışdır. Portalda əmlak məsələləri ilə bağlı elektron xidmətlərdən öz əksini tapıb.
Müraciət edən şəxslər hazırda adlarına daşınmaz əmlakın olub-olmaması barədə arayışı elektron qaydada da əldə edə bilərlər. Qeyd edək, daşınmaz əmlaka dair çıxarışların yalnız elektron qaydada verilməsinə başlanmışdır. Bununla da mülkiyyətə dair çıxarışların kağız formada verilməsi prosesi tamamilə aradan qaldırılmışdır.
Çıxarışların elektron şəkildə verilməsinin əsas məqsədi əmlakın qeydiyyatını daha da sadələşdirmək, operativlik və optimallığı artırmaqdır. İstifadəçilərin elektron çıxarış məlumatlarını daha rahat yoxlamaq imkanlarını artırmaq məqsədi ilə elektron çıxarışlara QR kod əlavə edilmişdir. Elektron çıxarış sistemi öz növbəsində kağız çıxarışın itirilməsi, yararsız hala düşməsi ilə bağlı riskləri aradan qaldırır, kağız çıxarışın başqa şəxslər tərəfindən saxtalaşdırılması və qanunsuz istifadə edilməsi halı tam istisna edilir.
Elektron hərrac sistemi
Hərraclarda şəffaflığının təmin olunması, hərracların keçirilmə üsullarının sadələşdirilməsi, prosesə daha optimal yanaşmaların tətbiqi məqsədilə “Elektron hərrac” sistemi istifadəyə verilmişdir. Bu sistemin tətbiqi bu sahədə operativliyi təmin edir, zaman və məkan məfhumunu aradan qaldırır, investorların özəlləşdirilməyə cəlb olunması ilə bağlı geniş imkanlar yaradılır.
Ticarət və ictimai iaşə fəaliyyəti göstərən şəxslərdən alınmış mallara görə ödənilmiş ƏDV-nin geri qaytarılması
Vergi Məcəlləsinə əlavə edilən 165.5-ci maddə ilə fiziki şəxs olan istehlakçıların pərakəndə ticarət və ictimai iaşə fəaliyyəti göstərən şəxslərdən alınmış mallara (neft və qaz məhsulları istisna olmaqla) görə ödənilmiş ƏDV-nin geri qaytarılması müəyyən edilmişdir. ƏDV-nin geri qaytarılması prosesi edvgerial.az portalı vasitəsilə həyata keçirilir. Portala daxil edilən ƏDV məbləği elektron kabinet yaradılan zaman aktiv olan virtual "pul qabı"na yerləşdirilir. Həmin vəsait ilə kommunal, mobil, internet, TV, cərimə və sığorta ödənişlərini həyata keçirməklə yanaşı ölkədaxili bank kartlarına köçürmələr də etmək mümkündür.
Qaytarılan məbləğ nağdsız qaydada ödənilmiş ƏDV-nin 17,5 faizini, nağd qaydada ödənilmiş ƏDV-nin 5 faizini, Vergi Məcəlləsinin 228-ci maddəsinə uyğun olaraq qaytarılan məbləğ isə işğaldan azad edilmiş ərazilər daxilində yerləşmə vasitələri hesab edilən mehmanxanalar (hotellər) tərəfindən göstərilən gecələmə və qalma xidmətlərinə görə nağdsız qaydada ödənilmiş ƏDV-nin 30 faizini, nağd qaydada ödənilmiş ƏDV-nin 5 faizini təşkil edir.
Bununla yanaşı, ƏDV-nin qaytarılması mexanizmi tibbi xidmətlərə də aid edilmişdir. Tibb müəssisələri tərəfindən göstərilən xidmətlər sahəsində dövriyyələrin şəffaflaşdırılması və bu prosesdə vətəndaşların birbaşa iştirakı məqsədilə pərakəndə ticarət və ictimai iaşə fəaliyyəti ilə yanaşı, tibb xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində də “ƏDV gerial” mexanizmi tətbiq olunur.
Yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinə görə ödənilmiş ƏDV-nin geri qaytarılması
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 25 may tarixli Fərmanı ilə “Fiziki şəxs olan istehlakçılar tərəfindən Azərbaycan Respublikasının ərazisində bina tikintisi fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərdən nağdsız qaydada alınmış yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinə görə ödənilmiş əlavə dəyər vergisinin qaytarılması Şərtləri və Qaydası” təsdiq edilmişdir. Həmin Fərmanın icrası ilə bağlı fiziki şəxs olan istehlakçılar tərəfindən Azərbaycan Respublikasının ərazisində bina tikintisi fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslərdən nağdsız qaydada alınmış yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinə görə ödənilmiş əlavə dəyər vergisinin bir hissəsinin qaytarılması ilə bağlı MTK tərəfindən e-qaimələrin tərtib edilməsi və alıcılar tərəfindən müraciətlərin edilməsi üçün İnternet Vergi İdarəsində müvafiq portal hazırlanmış və 21 noyabr 2022-ci il tarixdən istifadəyə verilmişdir.
Yeni nəsil “Asan İmza” şəxsi kabineti
İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən aparılan rəqəmsal transformasiya və xidmətlərin elektronlaşdırılması prosesinin davamı olaraq 2022-ci ilin mart ayından etibarən e-taxes.gov.az portalında “Asan İmza” şəxsi kabineti istifadəyə verilib. Platforma şəffaflıq, elektron mühafizə (konfidensiallıq daxil olmaqla) və e-təhlükəsizliyi yaxşılaşdırmaqla effektli idarəçiliyi təmin edir.
Beynəlxalq standartlara uyğun yaradılmış "Asan İmza" şəxsi kabineti istifadəçilərin vaxtına qənaət etməyə və əməliyyatları qısa müddətdə yerinə yetirməyə yönəldilmiş virtual köməkçidir. Müasir rəqəmsal köməkçi bütün qurğularda - həm kompüterlərdə, həm də planşet və smartfonlarda əlçatandır.
Şəxsi kabinetdə "Asan İmza" istifadəçisinə aşağıdakı imkanlar təqdim edilir:
“Asan İmza” şəxsi kabinetinin əsas funksiyalarından biri də yalnız müəssisə və təşkilat rəhbərləri üçün nəzərdə tutulmuş “icazələr”in idarə edilməsidir. Bu funksiya vasitəsilə işçilərin “Asan İmza” ilə elektron xidmətlərə əlçatanlığının idarə olunması barədə qərarlar verilə bilər.
Qeyd edək ki, mobil rəqəmsal imza üçün bu qədər fərqli innovativ xidmətlərin birləşdiyi belə bir şəxsi kabinet unikaldır və daha öncə istifadə edilməyib. “Asan İmza” texnologiyası gücləndirilmiş elektron rəqəmsal imzanın dünya standartlarına uyğun yaradılıb və NIST (Milli Standartlar və Texnologiyalar İnstitutu, ABŞ), Avropa İttifaqı tənzimləyicisi - eIDAS kimi dünyanın aparıcı təşkilatları tərəfindən tanınıb və OECD (İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı) tərəfindən ən innovativ təcrübə kimi təqdim olunub.
Dövlət satınalmalarının vahid internet portalı
Mikro, kiçik və orta sahibkarlıq subyektlərinin iştirakı ilə açıq tenderin www.etender.gov.az portalı vasitəsi ilə həyata keçirilməsi dövlət satınalmaları sahəsində şəffaflığın və rəqabətliliyin daha da artırılması, mikro, kiçik və orta sahibkarların inkişafı, onlar üçün əlverişli biznes imkanlarının, həmçinin dövlət vəsaitlərinin səmərəli və qənaətlə istifadə olunmasına zəmin yaradır. Dövlət satınalmalarının elektron satınalma modelinin tətbiqinə 2019-cu ilin iyun ayından başlanılmışdır.
İqtisadiyyat Nazirliyi innovasiyaların tətbiqi, xidmət sferasının genişləndirilməsi, prosedurların optimallaşdırılması və vətəndaş məmnunluğunun artırılması istiqamətində işləri davam etdirir. Nazirlik tərəfindən göstərilən xidmətlərə 2022-ci il ərzində 17 milyon 394 mindən artıq müraciət qeydə alınmışdır ki, onların 92.2%-i (16 milyon 43 mindən artıq müraciət) elektron xidmətlərin payına düşür.
Qrafik 2. Xidmətlərə, o cümlədən elektron xidmətlərə müraciət sayı.
